Het lijkt logisch dat een succesvolle verandering van organisaties begint met het maken van een redenering waarom veranderen nodig is, waartoe je de moeite neemt, wat je voor ogen hebt, wie welke rollen vervult en hoe je aan de slag gaat. Toch nemen weinig leiders, managers en adviseurs de moeite om vooraf echt stil te staan bij deze vijf verandervragen om een veranderaanpak te doordenken. Dat is een gemiste kans, want een doordachte en doorwrochte redenering voor veranderen draagt enorm bij aan een succesvol veranderproces.

Een doordachte redenering voor verandering vraagt veranderkundige kennis. Dit boek maakt een grote hoeveelheid veranderkundige theorie op een praktische manier toegankelijk. Managers en adviseurs kunnen hier gelijk gebruik van maken voor hun eigen veranderopgave. Geen ingewikkelde bespiegelingen en weer een nieuw gezichtspunt op waarom veranderen ingewikkeld is. Wel veel relevante inzichten op een handzame manier gebundeld en direct bruikbaar om mee te werken. Dit is waardevol, omdat het je in staat stelt om je verandervisie scherp te krijgen in de context van een specifieke opgave. Hoe ver ben ik met deze verandering? Wat zijn volgende stappen? Wat behoeft nog verdere uitwerking? En niet onbelangrijk: wat heb ik tot nu toe over het hoofd gezien?

Een veranderredenering maken is een kunde waarin je je kunt bekwamen. Dit boek en de oefeningen die zijn opgenomen zullen daarin zeker helpen. Op basis van de redenering kun je een verhaal maken over de gewenste verandering in jouw organisatie. Het vertellen van een goed verhaal is een kunst die je kunt afkijken en je eigen kunt maken door veel te oefenen. In dit boek zijn prachtige voorbeelden opgenomen van verhalen die raken en mensen inspireren om samen met anderen te veranderen.

Elk goed verhaal speelt zich af in een omgeving met een eigen geschiedenis. Het is goed om deze geschiedenis te kennen, omdat een verhaal nooit op zichzelf staat. Dat is in organisaties als levende systemen niet anders. Elk verhaal kent een begin, een climax en een slot. Dat geldt ook voor een veranderverhaal. Waarom zullen we beginnen met een verandering, waarnaar verlangen we en zijn we in staat om de verandering tot een goed einde te brengen? Elk verhaal kent ook spelers met rollen, emoties, verlangens, ervaringen en ideeën. Kunnen we werken met die verschillende kwaliteiten, drijfveren en emoties?

Als je naar organisaties kijkt door de ogen van een veranderkundige verhalenverteller, dan zie je meer dan voorheen. Dan ben je je beter bewust van wat mensen beweegt en beter in staat om de verandering te verbeelden en mensen uit te nodigen om mee te doen. Verhalen maak je samen, net als geschiedenis. Dit boek nodigt je uit om als leider, verandermanager, adviseur en medewerker stil te staan bij het verhaal dat jij te vertellen hebt. Het boek geeft handvatten om samen met anderen een verhaal te maken en een nieuwe werkelijkheid te creëren, want veranderen doe je samen.

Dit boek is een verhaal op zichzelf. Het is praktisch bruikbaar en tegelijkertijd gestoeld op een breed scala aan veranderkundige theorie. Je kunt direct aan de slag en het zet je aan tot denken. Ik zou het boek zeker gebruiken voordat je aan een verandering begint en het ook geregeld naslaan om te toetsen of je nog op de goede weg bent. Het is een boek over veranderkunde en over storytelling. Het gaat over organisatieverandering en over jezelf hoe je naar verandering kijkt en wat je aandurft. Het is niet alleen een boek voor jezelf, want je wordt geïnspireerd om in samenspraak met anderen de veranderredenering en het veranderverhaal te verdiepen en te verfijnen. Daarmee past dit boek in een actuele ontwikkeling in de veranderkunde waarin betekenisvolle en interactieve interventies centraal staan. In een tijdperk van diepgaande veranderingen zijn juist deze interventies behulpzaam.

Ik kan dit boek van harte aanbevelen voor mensen die verlangen naar verandering, willen werken aan een doordachte veranderaanpak en op zoek willen naar het verhaal dat die verandering waarachtig maakt.

Jaap Boonstra
Hoogleraar organisatieverandering en onafhankelijk adviseur

Veranderen als samenspel

We leren op verschillende manieren: door spelen en uitproberen, door vallen en opstaan, door kennis tot je te nemen en door te reflecteren op wat je doet. We leren ook door afkijken. Studenten leren uit boeken, maar nog het meest van praktijkverhalen. Jong talent leert graag van ervaren professionals. Beginnende adviseurs trekken op met bekwame adviseurs om de fijne kneepjes van het vak te leren. Ervaren leiders leren van en met elkaar door ervaringen uit te wisselen. En zelfs zij die denken dat ze alles al weten, reageren graag op voorbeelden van hoe anderen te werk gaan.

Het is mooi dat Kilian Bennebroek Gravenhorst een vervolg heeft geschreven op zijn boek De Veranderversneller. Dit eerdere boek is een doe-boek, dat leiders en adviseurs bij de hand neemt om een redenering te maken voor de veranderingen die zij voor zich zien. Dit afkijkboek laat zien hoe bekwame bestuurders een veranderredenering maken en zo anderen inspireren om mee te doen in het veranderen van de eigen organisatie. De kern van dit boek is een verzameling van tien verhalen van voortrekkers in een verandering. Prachtige verhalen om van te leren en zelf mee aan de slag te gaan.

Het succesvol veranderen van organisaties verlangt een doordachte redenering en een goed verhaal. Dat gaat over waarom veranderen nodig is, waartoe je de moeite neemt, wat je voor ogen hebt, hoe je samen aan de slag gaat en wie welke rol vervult. Het waarom van veranderen is gestoeld op spanning tussen het huidige functioneren en wat nodig is in de toekomst. Het waartoe van veranderen gaat over de waarde en betekenis van een organisatie voor klanten en omgeving. De bedoeling van de organisatie staat daarbij centraal. De spanning tussen de waarom- en waartoe-vragen geeft een antwoord op de vraag wat de gewenste verandering in de organisatie is. De hoe-vraag betreft het denken over de aanpak van de verandering. Het gaat dan om het kiezen van passende veranderstrategieën, de diepgang van de verandering af te wegen, activiteiten te faseren en ondersteunende activiteiten te combineren die de verandering verder brengt. Ten slotte gaat het er ook om wie er meedoen en in welke rol. Dit begint bij de vraag hoe spelers de huidige situatie beleven. Deze beleving raakt aan eerdere ervaringen, emoties en persoonlijke ambities. De wie-vraag behelst ook eigenaarschap, engagement en helpend gedrag in de verandering.

Het gaat bij het veranderen van organisaties niet alleen om een doordachte redenering met een goed verhaal als uitkomst. Vanuit die redenering gaat het er ook om het veranderverhaal zodanig te vertellen dat het betrokkenen aanspreekt en uitnodigt om samen op te trekken in het realiseren van het gewenste toekomstbeeld. Het is niet eenvoudig een pakkend veranderverhaal te maken. Het mooiste is om het verhaal samen met betrokkenen te maken. Dat maakt veranderen tot een gezamenlijk verhaal en een avontuur van lotgenoten: vol nuances, verwachte en verrassende wendingen, uitdagingen, resultaten en successen.

De voorbeelden in dit afkijkboek laten zien hoe spelers in verandering een verhaal maken dat gaat over waarom veranderen nodig is, waartoe de verandering wordt ingezet, wat er gaat veranderen, hoe ze op pad gaan en wie er meedoen. De bijzondere veranderverhalen in dit boek geven een beeld van een uitdagende en soms ook weerbarstige praktijk. Vanuit de rijke praktijkverhalen zijn lessen te trekken. Ook daarvan kunnen we leren. Een mooie opbrengst uit de tien verhalen is een overzicht van verschillende routekaarten om het veranderavontuur aan te gaan. Een beste route voor het realiseren van verandering is er niet, goede en doordachte keuzes maken kan wel. De routekaarten zeggen iets over het landschap van de organisatie, de toppen en de dalen, de weersomstandigheden, de voortrekkers, de volgers en de uiteindelijke bestemming. Een route kiezen en een verhaal maken zijn essentieel om mensen te inspireren en een veranderambitie te vervullen.

Niets is zo behulpzaam als de beproefde praktijk. Vanuit die praktijk zijn lessen te trekken voor andere situaties. Dit boek bevat naast de verhalen ook veranderkundige lessen en lessen voor leiders in verandering. Deze lessen zijn handig voor mensen die leren van voorbeelden, toelichting in de vorm van reflecties en overkoepelende concepten. Veranderen kun je zien als avontuur of als spel. Die blik helpt om bestaande spelregels en spel- patronen te begrijpen en om antwoorden te vinden op de vragen die in je eigen organisatie spelen. Zo kan je het speelveld verkennen, de spelambitie bepalen, spelpatronen herkennen die belemmeren of juist behulpzaam zijn, nagaan wie er meespelen, kiezen hoe je het samenspel vormgeeft en welke spelvormen je wilt inzetten.

Dit boek is meer dan een bron van inspiratie. Het nodigt spelers in verandering uit om terug te kijken op hun eigen veranderavontuur en hun eigen rol in de verandering. En om vooruit te kijken vanuit alle aangereikte inspiratie. Deze uitnodiging draagt bij aan leren door samen te spelen en daarop te reflecteren. Dat is precies de kern van dit boek: afkijken hoe anderen het spel spelen en dat zelf gebruiken om van veranderingen een succes te maken.

Jaap Boonstra
Hoogleraar organisatieverandering en onafhankelijk adviseur